Hieronim Stroynowski

Hieronim Stroynowski

portret pędzla Franciszka Smuglewicza
Data i miejsce urodzenia	20 września 1752 Chodaczków
Data i miejsce śmierci	5 sierpnia 1815 Elnokamp pod Wilnem
Biskup wileński
Okres sprawowania	1814–1815
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Śluby zakonne	1768
Prezbiterat	6 kwietnia 1776
Nominacja biskupia	20 sierpnia 1804, 26 września 1814
Sakra biskupia	19 stycznia 1808
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	19 stycznia 1808
Konsekrator	Kacper Kazimierz Cieciszowski
Współkonsekratorzy	Jan Chryzostom Kaczkowski Jan Kanty Podhorodeński

Nagrobek Hieronima Stroynowskiego w wileńskim kościele św. Janów

Hieronim Stroynowski herbu Strzemię, inna forma nazwiska: Strojnowski, (ur. 20 września 1752 w Chodaczkowie, zm. 5 sierpnia 1815 w Elnokampiu) – polski duchowny katolicki, pijar, biskup wileński mianowany w 1814 roku, koadiutor biskupa łucko-żytomierskiego w 1804 roku, biskup tytularny Lambaesis mianowany w 1804 roku, ordynowany w 1808 roku, prawnik i ekonomista, mówca, profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego.

Życiorys

Urodził się w Chodaczkowie (pow. krzemieniecki), jako syn Benedykta i Marianny. Kształcił się w szkołach pijarskich (Złoczów), a w 1766 roku wstąpił do ich zgromadzenia w Podolińcu, przyjmując imię Hieronima od św. Benedykta (imię chrzestne: Hieronim). Dalsze nauki pobierał w tamtejszej szkole zakonnej. Święcenia kapłańskie otrzymał 6 kwietnia 1776 roku. Uczył w szkołach pijarskich, m.in. w Collegium Nobilium pijarów w Warszawie (1774–1780), a od 1781 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim (wówczas Szkoła Główna Wielkiego Księstwa Litewskiego). Od 1782 przebywał w Krakowie, gdzie uzyskał stopień doktora teologii i obojga praw na Uniwersytecie Jagiellońskim (wówczas Szkoła Główna Koronna). W 1783 roku powrócił do Wilna, zostając profesorem uniwersytetu.

W 1791 roku został przez Sejm Czteroletni powołany do komisji kodyfikacyjnej. Po powrocie do Wilna w 1793 roku ponownie objął katedrę Uniwersytetu Wileńskiego, a w latach 1799–1808 był jego rektorem. Sejm grodzieński (1793) nominował go do Komisji Edukacji Narodowej.

Jako ekonomista był propagatorem i zwolennikiem fizjokratyzmu, jednym z najwybitniejszych fizjokratów na ziemiach polskich. W 1785 roku opublikował dzieło zatytułowane Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów.

20 sierpnia 1804 roku został mianowany biskupem koadiutorem łucko-żytomierskim, a 19 stycznia 1808 otrzymał sakrę biskupią. Od 1808 roku był administratorem diecezji wileńskiej, 26 września 1814 stając się jej biskupem.

W roku 1792 otrzymał medal „Merentibus”, w 1794 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława, a w 1806 otrzymał Order Świętej Anny.

Był bratem Waleriana Stroynowskiego.

Był wolnomularzem w stopniu élu jałmużnika w loży wolnomularskiej Litwin Gorliwy w 1781 roku.

Twórczość

Ważniejsze mowy i dzieła

1. Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów... Dla pożytku uczniów i słuchaczów do druku podana, powst. 1780, Wilno 1785; wyd. następne: Wilno 1791; skrócone Wilno 1805; Warszawa 1805 (2 wydania); fragmenty przedr. B. Suchodolski w: Nauka polska w okresie Oświecenia, (Warszawa) 1953; rękopis pt. Zbiór prawa, dat. 1780 (wersja obszerniejsza od drukowanej) w Bibliotece Narodowej nr akc. 6926 (z Archiwum Wilanowskiego, sygn. 190); przekł. rosyjski: Petersburg 1809
2. Mowa wygłoszona 29 list. 1783 o nieszczęśliwych skutkach dla ludzi i narodów z powodu niedostatecznej znajomości praw moralnych; nie wiadomo, czy została wydana drukiem; porównaj Estreicher XXIX (1933) 336
3. Mowa... przy rozpoczęciu dwuletniego kursu nauki prawa przyrodzonego w Wilnie dnia 5 października 1789 miana, a z woli Komisji Edukacji Narodowej na sesji dnia 24 stycznia r. 1790 do druku podana, Warszawa (1790); fragmenty przedr. B. Suchodolski jak wyżej poz. 1
4. Mowa... o Konstytucji rządu ustanowionej dnia 3 i 5 maja r. 1791. Czytana na posiedzeniu publicznym Szkoły Głównej W. X. Lit. dnia 1 lipca r. 1791, brak miejsca wydania (1791)
5. Myśli do prospektu rozdziału VIII ks. 1 o sukcesji oraz projekt podziału kodeksu, wyd. S. Borowski: Kodeks Stanisława Augusta, Warszawa 1938, s. 63–66, 175–180
6. Mowa przy ofiarowaniu dzieła swojego pt. "Nauki prawa natury" do biblioteki Stanisławowi Augustowi odwiedzającemu Akademią w Wilnie d. 20 lutego 1797, brak miejsca wydania (1797); wyd. następne Wilno 1802; Estreicher (XXIX, 1933, 336) wyd. 1 odnotował tylko na podstawie inform. katalogów Biblioteki Dzikowskiej i Chreptowiczów
7. Mowa na obchód koronacji cesarza Aleksandra I miana d. 29 września 1801 r., Wilno (1801); fragmenty przedr. A. Kraushar w: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1, Kraków 1900
8. Mowa przy opuszczeniu rektoratu (w 1806) w: A. Bućkiewicz: O b. wyższych zakładach naukowych w Wilnie i Krzemieńcu, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1062, t. 3, s. 46–47.

Listy i materiały

1. List w zbiorze korespondencji Stanisława Augusta z lat 1774–1792, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 376
2. Do J. Chreptowicza 36 listów z lat 1777–1805, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3514
3. Do Jana Śniadeckiego 11 listów z lat 1794–1809, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3128 – 3 listy z roku 1802 ogł. M. Baliński w: Pamiętniki o Janie Śniadeckim t. 2, Wilno 1865 – Listy z lat 1809–1810, rękopisy: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 123–124)
4. Do K. Chromińskiego z roku 1803, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2675
5. Do M. Poczobuta kopia listu z 27 stycznia 1803, ogłosił M. Balinski: Dawna Akademia Wileńska, Petersburg 1862, s. 551–552
6. Korespondencja z A. J. Czartoryskim z lat 1803–1806, na końcu listy do Czartoryskiego z lat 1807–1813; rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 128)
7. Do G. E. Grodka 4 listy z lat 1804–1811, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3097
8. Do J. Albertrandiego z roku 1805, ogł. A. Kraushar w: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1, Kraków 1900
9. Od J. U. Niemcewicza brulion listu z podziękowaniem za dyplom członka honorowego Towarzystwa Naukowego Uniwersytetu Wileńskiego, rękopis: Biblioteka Narodowa, nr akc. 6939 (z Archiwum Wilanowskiego, sygn. 216)
10. Raporty i inne papiery urzędowe Stroynowskiego jako rektora Uniwersytetu Wileńskiego z lat: 1800, 1803–1805; rękopisy: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 29 f, 154 c, 306–307)
11. Druk nominacji na rektora Uniwersytetu Wileńskiego z roku 1803, rękopis: Ossolineum, sygn. 12015/III poz. 2)
12. Opisy służbowe w zbiorach z lat 1805–1810, rękopisy: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 271–272)
13. Reskrypt cesarski nadający Stroynowskiemu order Św. Anny, ogł. "Kurier Litewski" 1806 nr 67–68.

Opracowania dot. twórczości Stroynowskiego

1. Korespondencja Jana Śniadeckiego. Listy z Krakowa t. 1 (1780–1787), oprac. L. Kamykowski, Kraków 1932 "PAN. Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce" nr 1; t. 2 (1787–1807), oprac. M. Chamcówna, S. Tync, Wrocław 1954
2. M. Skierniewski: Kazanie na uroczystość konsekracji H. Stroynowskiego, biskupa lambertyńskiego... w Łucku 19 stycznia 1808, brak miejsca wydania (1808)
3. A. Horãnyi: Scriptores Piarum Scholarum t. 2, Buda 1809
4. Sz. Bielski: Vita et scripta, Warszawa 1812
5. F. Słotwiński: Rozprawa o historii prawa natury i systemach różnych jego pisarzów, Kraków 1812, s. 61–68
6. Korespondencja listowna Hugona Kołłątaja z Tadeuszem Czackim..., wyd. F. Kojsiewicz, t. 1–3, Kraków 1844–1845
7. F. N. Goliński: Kazanie na uroczystych egzekwiach w kościele akademickim Św. Jana ku pamiątce śp. H. Stroynowskiego, (Wilno) 1815
8. Obchód żałobny po śp. H. Stroynowskim, "Kurier Litewski" 1815 nr 84
9. J. Znosko: Postawienie pomnika dla śp. Stroynowskiego, "Dziennik Wileński" 1828 t. 3, s. 467
10. I. Chodynicki: Dykcjonarz uczonych Polaków t. 3, Lwów 1833

Bibliografia

• T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 240–243.

Linki zewnętrzne

• Hieronim Stroynowski – publikacje w bibliotece Polona